Αφηγηματικές Τεχνικές και τρόποι

ΣΤΟΙΧΕΙΑ  ΑΦΗΓΗΜΑΤΟΛΟΓΙΑΣ

Αφηγηματικές τεχνικές είναι οι τρόποι με τους οποίους οργανώνεται και δομείται ο αφηγημένος μύθος. Ο αφηγητής, το είδος της αφήγησης (οι αφηγηματικοί τρόποι), η οπτική γωνία, η εστίαση, ο χρόνος και ο ρυθμός της αφήγησης συμπεριλαμβάνονται στις αφηγηματικές τεχνικές.

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΑΦΗΓΗΣΗ

Πράξη επικοινωνίας με την οποία παρουσιάζεται προφορικά ή γραπτά μια σειρά πραγματικών ή πλασματικών γεγονότων.

Προϋποθέτει τουλάχιστον δύο πρόσωπα: α) τον αφηγητή και β) τον αποδέκτη της αφήγησης.

Αφηγηματικό περιεχόμενο: γεγονότα και πράξεις προσώπων που συνιστούν μια ιστορία.

Αφηγηματική πράξη: ο τρόπος με τον οποίο παρουσιάζονται τα γεγονότα από τον αφηγητή.

ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΑ ΕΙΔΗ

     Λογοτεχνική αφήγηση

     Ιστορική αφήγηση

     Δημοσιογραφική είδηση

     Ημερολόγιο

     Βιογραφικό σημείωμα

     Υπηρεσιακή αναφορά κ.α

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ: Ποιος μιλάει; Είναι ένας χαρακτήρας του έργου ή ένα πρόσωπο ξένο προς την ιστορία; Έχει περιορισμένη γνώση και αφηγείται μόνο όσα υποπίπτουν στην αντίληψη του ή είναι ένας  παρατηρητής που γνωρίζει τα πάντα; «Λέει» ο ίδιος την ιστορία και σχολιάζει τα συμβάντα ή τη «δείχνει», δηλαδή αφήνει τα γεγονότα να μιλήσουν μόνα τους χωρίς να παρεμβάλλει τις απόψεις του;

ΑΦΗΓΗΤΗΣ:  Με βάση τη συμμετοχή του στην ιστορία:

·        ΟΜΟΔΙΗΓΗΤΙΚΟΣ (ΑΝ ΣΥΜΜΕΤΕΧΕΙ) à ΠΡΩΤΟΠΡΟΣΩΠΗ  ΑΦΗΓΗΣΗ

 Διακρίνονται δύο παραλλαγές του ομοδιηγητικού αφηγητή:

 Ο αφηγητής – παρατηρητής/θεατής, δηλαδή ο αφηγητής που είναι παρατηρητής/μάρτυρας των συμβάντων της αφήγησης  και  ο αφηγητής- πρωταγωνιστής, δηλαδή ο αφηγητής που συμμετέχει στην αφήγηση ως βασικός ήρωας. Όταν μάλιστα αφηγείται σε α΄ πρόσωπο την προσωπική του ιστορία, ονομάζεται ιδιαίτερα αυτοδιηγητικός αφηγητής.

·        ΕΤΕΡΟΔΙΗΓΗΤΙΚΟΣ (ΑΝ ΔΕΝ ΣΥΜΜΕΤΕΧΕΙ) à ΤΡΙΤΟΠΡΟΣΩΠΗ ΑΦΗΓΗΣΗ.

ΑΦΗΓΗΤΗΣ:  Με βάση την εστίαση:

v  Μηδενική:  Ο αφηγητής ξέρει περισσότερα από ό,τι τα πρόσωπα, είναι έξω από τη δράση (παντογνώστης)  Αφηγητής > Πρόσωπα.  Αντιστοιχεί στην αφήγηση με παντογνώστη αφηγητή. Η αφήγηση είναι τριτοπρόσωπη.

v  Εσωτερική : Ο αφηγητής ξέρει όσα και τα πρόσωπα    Αφηγητής = Πρόσωπα, δηλαδή βλέπει μέσα από ένα πρόσωπο του έργου. Η αφήγηση είναι πρωτοπρόσωπη ή τριτοπρόσωπη.

v  Εξωτερική:  Ο αφηγητής ξέρει λιγότερα από τα πρόσωπα   Αφηγητής < Πρόσωπα. Στην περίπτωση αυτή ο ήρωας δρα, χωρίς ο αναγνώστης να μπορεί να μάθει τις σκέψεις του (π.χ. αστυνομικά μυθιστορήματα).                               

ΠΑΝΤΟΓΝΩΣΤΗΣ ΑΦΗΓΗΤΗΣ

Είναι ο αφηγητής που γνωρίζει τα πάντα, εποπτεύει τα πάντα, αλλά δεν μετέχει στη δράση, δεν είναι δηλαδή ένα από τα πρόσωπα της ιστορίας. Στον παντογνώστη αφηγητή αντιστοιχεί η αφήγηση χωρίς εστίαση (μηδενική), δεδομένου ότι αυτός δεν παρακολουθεί την αφήγηση από μια οπτική γωνία, αλλά είναι πανταχού παρών σαν ένας μικρός θεός.

ΠΡΟΣΟΧΗ:Ο συγγραφέας είναι ένα πραγματικό πρόσωπο και δεν πρέπει να συγχέεται με τον αφηγητή, που είναι πρόσωπο του κειμένου. Το γεγονός αυτό δεν αποκλείει την ύπαρξη αυτοβιογραφικών στοιχείων του συγγραφέα  στο κείμενο.

ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟΙ  ΤΡΟΠΟΙ

Ø  Αφήγηση àΠαρουσίαση γεγονότων και πράξεων. Διακρίνεται σε διήγηση  και μίμηση. Στη διήγηση ο αφηγητής αφηγείται μια ιστορία με τη δική του φωνή (τριτοπρόσωπη αφήγηση), ενώ στη μίμηση δανείζεται τη φωνή άλλων προσώπων (κυρίως πρωτοπρόσωπη αφήγηση)

Ø  Διάλογος àΔιαλογικά μέρη σε ευθύ λόγο και πρώτο πρόσωπο. Ο διάλογος, δηλαδή είναι ο ευθύς λόγος των προσώπων που συζητούν. Ζωντανεύει τα πρόσωπα, αποκαλύπτει τον ψυχικό κόσμο τους, τα ελατήρια των πράξεών τους, τα συναισθήματά τους κ.α. Προσδίδει στο κείμενο ζωντάνια, αμεσότητα και δύναμη.

Ø  Περιγραφή à Αναπαράσταση προσώπων, τόπων, αντικειμένων, η αφήγηση καταστάσεων. Συχνά τα όρια της αφήγησης και της περιγραφής δεν είναι ευδιάκριτα.

Ø  Σχόλια à Παρεμβολή σκέψεων, γνωμών από τον αφηγητή. Είναι η απόδοση των σκέψεων, των συναισθημάτων και γενικότερα το περιεχόμενο της συνείδησης ενός προσώπου της αφήγησης σε α΄ πρόσωπο και σε χρόνο ενεστώτα από τον αφηγητή, έξω από τη ροή της αφήγησης, που δημιουργεί, όπως και  η περιγραφή, μία επιβράδυνσή της.

Ø  Ελεύθερος πλάγιος λόγος à Πιστή απόδοση σκέψεων και συναισθημάτων σε γ’  πρόσωπο και σε παρελθοντικό  χρόνο. Το τμήμα αυτό φαίνεται να ανήκει στην καθαρή αφήγηση, στην ουσία όμως εύκολα μετατρέπεται σε ευθύ λόγο.

Ø  Εσωτερικός μονόλογος à Απόδοση σκέψεων ή συναισθημάτων σε α΄πρόσωπο και σε χρόνο ενεστώτα.

ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟΣ  ΧΡΟΝΟΣ

·        Ο χρόνος της ιστορίας (ιστορικός/ πραγματικός) Δηλώνει το πότε συνέβησαν χρονολογικά τα γεγονότα που παρουσιάζονται à η φυσική σειρά των γεγονότων.

·        Ο χρόνος της αφήγησης / αφηγημένος. Οριοθετείται από την αρχή μέχρι το τέλος της αφήγησης και  δε συμπίπτει με τον χρόνο της ιστορίας, γιατί τα γεγονότα της αφήγησης δεν ακολουθούν πάντα τη φυσική χρονική σειρά.

   Ως προς τη σειρά παρουσίασης των γεγονότων:

v  Γραμμική αφήγηση ή ευθύγραμμη: ο αφηγητής παρουσιάζει τα γεγονότα όπως ακριβώς συνέβησαν χρονολογικά

v  Αναχρονίες: 

ü  Αναδρομικές αφηγήσεις / αναδρομές ή αναλήψεις είναι η παρεμβολή στην κυρίως αφήγηση αφηγηματικών στοιχείων (γεγονότων, επεισοδίων, πληροφοριών), που βρίσκονται χρονικά πριν από το σημείο διακοπής της αφήγησης και πριν από το χρονικό σημείο της αρχής ολόκληρης της αφήγησης. Δηλαδή, ο αφηγητής ξεκινάει την αφήγησή του από ένα συγκεκριμένο σημείο και στη συνέχεια γυρνάει στο παρελθόν, για να μάς αφηγηθεί τα γεγονότα που προηγήθηκαν.

ü  Πρόδρομες αφηγήσεις ή προλήψεις:  Ο αφηγητής κάνει αναφορές, προετοιμάζει/ προϊδεάζει τον αναγνώστη για γεγονότα που πρόκειται να συμβούν στο μέλλον,  αργότερα à προβολή στο μέλλον.

ü  Παράλληλη αφήγηση: ο αφηγητής παρουσιάζει παράλληλα την εξέλιξη δύο ιστοριών

     Ως προς το ρυθμό της αφήγησης:

     Επιτάχυνσηà(συστολή του χρόνου): ο αφηγητής συμπυκνώνει τον χρόνο. Αναφέρει συνοπτικά γεγονότα μεγάλης  διάρκειας.

     Επιβράδυνση (διαστολή χρόνου): γεγονότα μικρής διάρκειας παρουσιάζονται εκτεταμένα

     η παράλειψη

      η περίληψη

      η έλλειψη ή το αφηγηματικό κενό

Ως προς το σημείο έναρξης της υπόθεσης:

 1.  Από την αρχή της υπόθεσης.

 2.  Από τη μέση της υπόθεσης (in medias  res). Ο αφηγητής αρχίζει την αφήγησή του από κάποιο γεγονός που συνέβη στη μέση της ιστορίας και  αργότερα με διάφορους τρόπους επιστρέφει στην αναφορά των αρχικών γεγονότων (αυτό το σχήμα ακολουθεί ο Όμηρος στην Οδύσσεια και την Ιλιάδα)                

Κ Α Λ Ο    Δ Ι Α Β Α Σ Μ Α !!!!!!