Ραψωδία Χ 247 – 394 Η μονομαχία Έκτορα και Αχιλλέα

Α΄φάση μονομαχίας: άγνοια της θεϊκής απάτης (στ. 247-295)

•       Ο Έκτορας ανακτά την αγωνιστική του διάθεση, δεν καυχιέται, ούτε απειλεί. Με αξιοπρέπεια, ευγένεια προτείνει συμφωνία αμοιβαίας ιπποτικής μεταχείρισης του νεκρού σώματος του ηττημένου στην μονομαχία που θα ακολουθήσει.

•       Ο Αχιλλέας αρνείται και με μια παραστατική έκφραση του «αδύνατου» υπογραμμίζει το αγεφύρωτο μίσος που τους χωρίζει. Προδικάζει με αλαζονική έπαρση και εκδικητική μανία τη νίκη του «συν Αθηνά» και το θάνατο του Έκτορα.

•       Πρώτη άστοχη βολή του Αχιλλέα, το κοντάρι ξαναβρίσκεται στα χέρια του με θεϊκή παρέμβαση. Ξεθαρρεύει ο Έκτορας, ειρωνεύεται, εύχεται να ανακουφίσει τους Τρώες σκοτώνοντας τον Αχιλλέα. Εύστοχη η βολή του, αλλά χτυπάει στην ασπίδα και τινάζεται μακριά. Πανικόβλητος ζητάει βοήθεια από τον Διήφοβο, αλλά δεν ήταν εκεί.

ΕΡΩΤΗΣΗ  Να αναφέρετε τους τρόπους µε τους οποίους ο ποιητής αυξάνει στην ενότητα την ένταση και την αναµονή των ακροατών του.

Β΄φάση μονομαχίας: γνώση – συνειδητοποίηση απάτης – εγκατάλειψης (στ. 296-366)

•       Ο Έκτορας αποδέχεται τη μοίρα του αδιαμαρτύρητα, χωρίς να καταρρεύσει. Ανακτά το ηρωικό του μεγαλείο, λυτρώνεται από το φόβο και ελεύθερα πλέον βαδίζει στο θάνατο επιδιώκοντας μόνο τη δόξα και την υστεροφημία. Ο ποιητής του χαρίζει ασύγκριτη ανάταση την ώρα της καταστροφής!

•       Με την περηφάνια, ορμητικότητα αετού επιτίθεται με το ξίφος του.  Το καλά υπολογισμένο χτύπημα του αντίπαλου κονταριού  πετυχαίνει το θανατηφόρο χτύπημα στο ακάλυπτο σημείο του τράχηλου.

•       Ο Αχιλλέας καυχιέται, ικανοποιημένος πλέον για την εκπλήρωση του χρέους του και απειλεί να κατασπαραχθεί το σώμα του Έκτορα.

•       Ο Έκτορας σπαρακτικά εκλιπαρεί για ταφή προσφέροντας ανταλλάγματα.

•       Ο Αχιλλέας κλιμακώνει την άρνησή του επιδεικνύοντας απάνθρωπη αναλγησία, αγριότητα.

•       Ο Έκτορας με μελαγχολική διάθεση και την προφητική δύναμη του μελλοθάνατου βλέπει το θάνατο του Αχιλλέα από τον Πάρη και τον Απόλλωνα.

ΕΡΩΤΗΣΗ Τι καθορίζει με το λόγο του ο Έκτορας; Πως δηλώνει ο ποιητής την αντίδραση και ψυχική διάθεση του Αχιλλέα;

Σύγκριση θανάτου Πάτροκλου – Έκτορα

Ομοιότητες

•       Συμμετοχή θεού (Απόλλωνας – Αθηνά). Προβάλλεται η ανδρεία τους, απαραίτητη η συμβολή θεού για να καταβληθούν.

•       Και οι δύο πεθαίνουν φορώντας την πανοπλία του Αχιλλέα.

•       Οι νικητές καυχιούνται (άδικα και περιφρονητικά ο Έκτορας, με ικανοποίηση, αναλγησία ο Αχιλλέας).

•       Το θανατηφόρο χτύπημα δίνεται με κοντάρι.

•       Οι νικητές αρνούνται την ταφή στον ηττημένο, απειλούν να γίνει το νεκρό του σώμα βορά στα αγρίμια.

•        Πριν εκπνεύσουν Πάτροκλος και Αχιλλέας προφητεύουν το θάνατο του αντιπάλου τους.

•       Εικόνα προσωποποιημένης ψυχής που κατεβαίνει θλιμμένη στον Άδη

Διαφορές

•       Συμμετοχή και ενός θνητού, του Εύφορβου στο θάνατο του Πάτροκλου.

•       Ο Πάτροκλος γυμνώνεται από τα όπλα του ζωντανός, ο Έκτορας αφού ξεψυχήσει.

•       Ο Έκτορας ικετεύει να δοθεί το σώμα του για ταφή, ο Πάτροκλος όχι.

•       Το σώμα του Πάτροκλου θα τιμηθεί, του Έκτορα θα κακοποιηθεί απάνθρωπα.

•       Ο Πάτροκλος τιμωρείται για την ύβρη του (ξέχασε την προειδοποίηση του Αχιλλέα και  αψήφησε την προειδοποίηση του Απόλλωνα ότι δεν πρόκειται να κυριεύσει την Τροία)

Η στάση και ο ρόλος της Αθηνάς

•       Ο πρώτος ήρωας της Ιλιάδας κερδίζει την πιο μεγάλη νίκη του με την απροκάλυπτη βοήθεια και το δολερό παιχνίδι της Αθηνάς. Όμως, ενώ η ανθρώπινη παρέμβαση αφαιρεί δόξα, η θεϊκή επαυξάνει τη δόξα. Ο Αχιλλέας στο στ. 271 καυχιέται στον Έκτορα για τη νίκη του με το χέρι της Αθηνάς. Για κάθε μεγάλη πράξη απαιτείται συνδυασμός της ανθρώπινης δύναμης και της θεϊκής θέλησης που επικυρώνει και δικαιολογεί το μεγάλο έργο, προστατεύοντας ταυτόχρονα το θνητό από την έπαρση και τη συνακόλουθη τιμωρία.

Ερωτήσεις

•       Ο Αχιλλέας ή ο Έκτορας σας γίνεται συμπαθέστερος και γιατί;

•       Ο Αχιλλέας δέχεται και διατυμπανίζει τη δολερή συμπαράσταση της Αθηνάς, ενώ ο Έκτορας αποδέχεται αδιαμαρτύρητα το θάνατό του ως θέλημα των θεών. Να αξιολογήσετε τη νίκη του Αχιλλέα και να σχολιάσετε το ρόλο της θεάς σ’ αυτήν.

•       Να σχολιάσετε τις παρομοιώσεις των στ. 308-311 και 317-321. Τι πετυχαίνει ο ποιητής με τη χρήση τους;

•       Με ποιους τρόπους ο Όμηρος επισημαίνει τη σπουδαιότητα Έκτορα .έστω κι αν είναι ήδη νεκρός.